Ռեժիսոր Սուրեն Շահվերդյանը հանրությանն առավել հայտնի է որպես «Չէին սպասում»-ի Սուրեն, ու թեև հաղորդման ընթացքում հեռուստադիտողը նրան տեսնելու հնարավորությունից զրկված է, սակայն նրա դիպուկ բնորոշումները և մեկնաբանությունները շատ ավելի խոսուն են: Նույնքան համարձակ էլ թատրոնում է. խոսում է ամենից, սահմաններ չի դնում, իսկ իր տեսակետների հետ չհամաձայնվողների հետ տարաձայնություններն ավելի խորացնելու փոխարեն  թերթում է էջը և շարունակում ստեղծագործել: Asekose.am-ի թղթակիցը զրուցել է ռեժիսորի հետ` բարոյականության սահմանների, իր դիմակներ կրելու, արվեստը fast food-ի հետ համեմատելու, մշակույթի գործիչների` պետության համար բեռ  լինելու մասին և ոչ միայն:

-Սուրեն, օրեր առաջ տեղի է ունեցել Ձեր «Սև, դառը շոկոլադ» ներկայացման պրեմիերան: Կարծիք կա, որ Ձեր բեմադրությունները տարբերվում են իրենց ինքնատիպությամբ: Եթե չեմ սխալվում, տարիներ առաջ նույնիսկ ներկայացումներից մեկի ժամանակ հանդիսատեսին պահպանակներ էին բաժանվում: Արդյո՞ք «Սև, դառը շոկոլադ»-ը նույնպես տարբերվելու է այդ համարձակությամբ` հաշվի առնելով, որ այստեղ փորձում եք հասկանալ, թե ով է ճիշտ` կի՞նը, թե՞ տղամարդը, և, ի վերջո, մեր հանդիտատեսն ունի՞ նմանատիպ ներկայացումների կարիք:

-«Սև, դառը շոկոլադ» ներկայացման մեջ տղամարդն ու կինը մինչև վերջ բաց են հանդիսատեսի առաջ: Բոլոր իրենց թաքուն ցանկությունները, կրքերն ու բնազդները ներկայացնում են հանդիսատեսին` բացեիբաց խոսելով ամեն ինչի մասին և մեղադրելով միմյանց աշխարհի մեղքերում... Դուք ասեք` համարձա՞կ է այն, թե՞ ոչ: Դատելով այն բանից, թե ինչ մեծ աժիոտաժ է առաջացրել ներկայացումը և ինչպիսի լեփ-լեցուն դահլիճում ենք ամեն անգամ խաղում այն, վստահ կարող եմ ասել` մեր հանդիտատեսն ունի նմանատիպ ներկայացումների կարիք:

-Առհասարակ, ինչպե՞ս եք գտնում ձեր ներկայացումների բարոյականության սահմանը, որո՞նք են Ձեր համարձակության չափանիշները: Այս հարցը գուցե չհնչեր, եթե ժամանակին ռեժիսոր Տիգրան Գասպարյանի «անբարո» արտահայտությունները փոխելու առաջարկները մերժած չլինեիք:

-Իսկ ես որևէ սահման չեմ էլ դնում: Ես կարծում եմ, որ չկա մի թեմա, որի մասին ամոթ է արվեստում հնչեցնելը: Այլ հարց է` ինչպես հնչեցնելը: Այո, դա պետք է տեղի ունենա գեղագիտական սահմանը չխախտելով ու չվերածվելով գռեհկության. այլապես կորչում է արվեստը: Ես չեմ կարծում, որ այն, ինչ ես մատուցում եմ բեմից, գռեհիկ է ու տհաճ...

-Մեկ անգամ ասել եք, որ ձեր արվեստը fast food չէ և նորմալ է, որ ոչ բոլորն են դրանք հասկանում, այդ դեպքում ո՞վ կարող է լինել ձեր հանդիսատեսը և հասկանալ ձեր մտքի խորությունը:

-Ցանկացած ռեժիսորի ցանկությունն է կիրթ, գրագետ, խորաթափանց հանդիսատես ունենալը: Այնուհանդերձ, իմ ներկայացումները բոլորի համար են: Ի վերջո, հենց մենք ենք կրթում հանդիսատեսին: Ինչպիսի արվեստ մատուցում ես, այնպիսի հանդիսատես էլ ձևավորվում է: Ես «fast food» արտահայտությունն արել եմ, որովհետև, ցավոք, այսօր մեր երկրում չափազանց շատ են վատ որակի, ցածրաճաշակ գործերը, որոնք աղավաղում ու բթացնում են մարդկանց ճաշակը... Ես նկատի ունեմ ոչ միայն ներկայացումները, այլև այն, ինչ մենք առավել հաճախ տեսնում ենք հեռուստաեթերից, այն երաժշտությունը, որը լսում ենք համատարած, ամենուր... Ինձ երբեմն թվում է, որ մենք մեզ հատուկ դեգրադացնում ենք...

-Ստեղծագործելիս կանգնո՞ւմ եք հայկական և եվրոպական արժեհամակարգերի խաչմերուկում գտնվելու խնդրի առաջ: Նմանատիպ բախումներ այսօր գրեթե ամենուր կարող ենք տեսնել, բերենք թեկուզ նույն աղմկահարույց «Նիմֆոմանուհու» օրինակը: Երբ Հայաստանում ֆիլմի ցուցադրությունն արգելվեց, դրան հաջորդեցին սոցիալական ցանցերի օգտատերի զայրացած գրառումները, ովքեր պնդում էին, որ իրենց զրկել են բարձր արվեստի հետ շփվելու հնարավորությունից…

-Ես ինքս անհամբեր սպասում էի «Նիմֆոմանուհու» պրեմիերային: Մանավանդ, որ Լարս ֆոն Տրիերը իմ սիրած ռեժիսորներից է: Սխալ էր ֆիլմն արգելելը: Փոխանակ պայքարեն վերը նշածս անճաշակությունների դեմ, դեռ մի բան էլ արգելում են այսօրվա լավագույն արվեստագետներից մեկի ստեղծագործությունը... Սա ևս խոսում է մեր այսօրվա դեգրադացիայի մասին: Գիտեք,  ծիծաղելի է նույնիսկ: Ես հիշեցի Իրանում տպագրված կերպարվեստի հաստափոր մի գրքի մասին, որը տեսել եմ տարիներ առաջ: Այդ գրքում Միքելանջելոյի Դավիթի արձանի սեռական օրգանները փակ էին... ու բոլոր նկարներում, որտեղ, ասենք, Վերածննդի ժամանակաշրջանի հանճարները մերկ մարմին են պատկերել, բոլոր այդ մերկ մասերը ծածկված էին: Դուք այսպիսի՞ մոտեցումն եք ճիշտ համարում: Նորից եմ կրկնում, չկա մի թեմա, որի մասին ամոթ է ու չի կարելի բարձրաձայնել արվեստում: Եվ ես չեմ կարծում, որ հայկական և եվրոպական արժեհամակարգերը տարբեր պետք է լինեն այս հարցում: Ներեցեք, բայց դա ինձ համար պրիմիտիվ, հետամնաց մտածելակերպ է:

-Իսկ չեք կարծո՞ւմ, որ հակառակ բևեռից եկող զայրույթը և քննադատությունը երբեմն շինծու է, քանի որ դա կարծես թե ուղղակի նորաձև է դարձել:

-Դուք նկատի ունեք այն մարդկանց զայրույթը, ովքեր սպասու՞մ էին «Նիմֆոմանուհուն»: Ոչ, չեմ կարծում: Իմ կարծիքով այսօր չի կարելի վախենալ բաց թեմաներից: Ժամանակն առաջ է ընթանում, դուք ուզում եք, որ մենք խխունջի նման մտնենք պատյանի մեջ ու վախենա՞նք դուրս նայելուց: Դա երևի հենց նրանից է, որ մենք չափազանց փակ ենք, բարդույթների մեջ խեղդված ու, ներեցեք, «չտես»:

-Ձեր հարցազրույցները կարդալիս և հեռուստաթերից Ձեր մտքերին հետևելիս նկատել եմ, որ շատ հաճախ եք խոսում և բարձրաձայնում թատրոնում առկա խնդիրների մասին: Այն պատկերը, որն այսօր ունենք, ինչի՞ց է գալիս` ոլորտի անտեսվածությունի՞ց, թե՞ ուղղակի ներքին բախումները և տարաձայնություններն այս հարցում ունեն իրենց մեծ դերակատարումը (օրինակ` Ձեր և Տիգրան Գասպարյանի տարաձայնությունը, որը քննարկվում էր ողջ համացանցի կողմից):

-Գլխավոր պատճառներից մեկը, միանշանակ, ոլորտի և, ընդհանրապես,մշակույթի անտեսվածությունն է: Իսկ ներքին բախումներ ու տարաձայնություններ արվեստի մարդկանց միջև միշտ` բոլոր ժամանակներում ու բոլոր վայրերում էլ լինում են ու կլինեն: Արվեստի մարդիկ էմոցիոնալ, տաքարյուն մարդիկ են: Եվ հաճախ չեն կարողանում թաքցնել իրենց նախանձը, մրցակցությունն ու ամբիցիաները... Դրա համար էլ թատրոններում ինտրիգներն անխուսափելի են: Ինչ վերաբերում է անձամբ իմ ու Տիգրան Գասպարյանի տարաձայնություններին, ապա ժամանակին բացեիբաց հրապարակել եմ այն ամենը, ինչ տեղի է ունեցել մեր միջև: Թե ով էր ճիշտ, ով` սխալ, թող դատեն մարդիկ: Ես այսօր այլևս ցանկություն չունեմ այդ թեմային անդրադառնալու: Դա ինձ համար անցած էտապ է: Ես թերթել եմ այդ էջը և շարունակում եմ ստեղծագործել:

-Ձեր վարած հաղորդումներում նաև համեմատականներ եք անցկացնում նոր հայտնված «աստղերի» վաստակած գումարի և թատրոնի նվիրյալների` 40. 000 դրամ աշխատավարձի մասին: Այս խնդիրը լուծում չի գտնում, որովհետև բողոքող կողմը բավականաչափ պահանջատեր չէ՞, թե՞...

-Իրականում դա նրանից է, որ մշակույթն այսօր մեր երկրում երկրորդական է կամ ավելի վատ... Մշակույթի գործիչներն այսօր մեր երկրում ամենացածր վարկանիշն ունեցող մարդիկ են, որոնք կարծես ավելորդ բեռ լինեն պետության ուսերին: Ոչ բարոյապես ու ոչ էլ նյութապես նրանք այսօր չեն գնահատվում: Երևի մեր երկրին մշակույթ պետք չէ:

-Սուրեն, չգիտեմ մեր ունեցած խնդիրներից է, թե ոչ, բայց Ձեր խոսքում բողոք ասվածը գրեթե միշտ նկատելի է: Խնդիրը մատնանշել մեկ բան է, իսկ ելք գտնելը` այլ: Դուք ի՞նչ լուծումներ եք առաջարկում Ձեր կողմից մատնանշած խնդիրներին:

-Ես կարծում եմ, որ նախևառաջ մենք պետք է սովորենք չվախենալ...Կուչ չգալ պատերի տակ ու սուսուփուս, խեղճացած շարունակել մեր ողորմելի գոյությունը` մտածելով, որ այն, ինչ կատարվում է դրսում` մեր գործը չէ: Մենք պիտի սովորենք անտարբեր չլինել: Լինել պահանջատեր ու վստահ` սեփական ուժերի նկատմամբ: Մեր երկրում բոլորովին վերջերս ի հայտ է եկել նոր մտածելակերպ` երբ գիտակցում ենք, որ մենք ենք մեր երկրի տերերը և պահանջատիրոջ պես ինքնավստահ պայքարում ենք անարդարությունների դեմ: Սա շատ ողջունելի է: Այդ երիտասարդներին նայելուց ես հպարտություն եմ զգում: Որքան ավելի շատանան այսպիսի մարդիկ, այնքան կմոտենա մեր փրկությունը...

-Արդեն 13 տարի է, ինչ վարում եք «Չէին սպասում» հաղորդումը, որին հետագայում նաև ավելացել է «Քաղցած չէին սպասում»-ը: Հաղորդման երկարակեցությունը, կարծում եմ, պայմանավորված է նաև «հարևանի տան» մանրամասներն իմանալու հայկական խառնվածքով: Հասկանալի է, որ տարիների ընթացքում շատերի հետ եք ծանոթացել և շփվել, սակայն ըստ էության չեք հոգնե՞լ այս ֆորմատից:

-Անկեղծ ասե՞մ. հոգնել եմ: Բայց այս հաղորդումներն ինձ համար հնարավորություն են ստեղծում, որ ես վաստակեմ նորմալ ու կարողանամ զբաղվել նաև իմ նախընտրած գործով` թատրոնով:

-Ձեր խոսքերով`այս հաղորդումը վարելու առաջարկը ստացել եք մարդկանց բացահայտելու և որոշակի լարվածություն մտցնելու հատկության շնորհիվ: Եթե փորձենք ամփոփել Ձեր տարիների աշխատանքը` ի՞նչ բացահայտումներ եք կարողացել անել:

-Ես հաճույք եմ ստանում, երբ առիթ եմ ունենում շփվելու մեծ արվեստագետների կամ հետաքրքիր մտածելակերպ ունեցող մարդկանց հետ և բացահայտելու նրանց մի քիչ այլ տեսանկյունից... Թեև մեր հաղորդումները ժամանցային բնույթ ունեն, այնուամենայնիվ, իմ կարծիքով, քիչ չեն դրանց մեջ այնպիսի ստացված հաղորդումները, որոնց ընթացքում իսկապես մեծ արվեստագետներին ենք բացահատել: Դրանք, կարծում եմ, արժեքավոր նյութ կլինեն նաև հետագայում պատմության համար:

-«Ես շատերին թվում եմ կոպիտ, սուր և համարձակ, բայց դա այն դիմակն է, որը կրում եմ «Չէին սպասում» հաղորդման ընթացքում»: Իսկ այդ դեպքում ինչպիսի՞ն է Սուրենը, երբ առանց դիմակի է:

-Այսօր ես առանց դիմակի էի: Գուցե էլի կտրուկ էի ու կոպիտ: Բայց անկեղծ էի: Ինքներդ ասեք` ինչպիսի՞ն էի:

Հեղինակ` Լիլիթ Հակոբյան