90-ականների, մութ և ցուրտ տարիների լուսավոր կետերից մեկն էլ Միքայել Պողոսյանի «Խաթաբալադա» ներկայացումն էր: Նա բեմից ներկայացնում էր խնդիրը, սակայն միաժամանակ չէր թողնում, որ ներկայացման ավարտին զուգահեռ ավարտի և մարի հույսը: Այսօր էլ շարունակում է ստեղծագործել, քննադատելու դեպքում էլ դա անում է իր նոր աշխատանքների միջոցով, որոնց դեպքում միայն չի խաղում, այլ ինչպես ինքն է նշում է` ստեղծում է: Իսկ ստեղծված աշխատանքները բոլոր հայերի համար են` անկախ ծնված վայրից և օտարության մեջ ապրած տարիներից:
Asekose.am-ի թղթակիցը զրուցել է Միքայել Պողոսյանի հետ` «Thank You, հայրիկ» ֆիլմի, դրա ամերիկյան պրեմիերայի, 60 տարիների արած և չարած աշխատանքների, հանդիսատեսի հետ ճգնաժամային հարաբերություններ ունենալու մասին և ոչ միայն:
-Ձեր վերջին աշխատանքը «Thank You, հայրիկ» ֆիլմն է: Այն հանրության համար հայտնվեց հանկարծակի, սակայն ունեցավ մեծ հաջողություն, որովհետև ի սկզբանե ստեղծված էր ոչ միայն ծիծաղելու, այլև հուզվելու, մտածելու համար: Տեղյակ եմ, որ ֆիլմի գաղափարն Ձերն էր և հենց Դուք էիք Վիգեն Ստեփանյանին առաջարկել աշխատել, ապա միասին սկսել էիք գրել սցենարը: Կարծում եմ այս ամենն ուղղակի պատահականության արդյունք չէ, ինչպե՞ս ծնվեց գաղափարը:
-Ընդհանրապես կան թեմաներ, որոնց ուշ, թե շուտ պետք է անպայման անդրադառնաս: Օրինակ` 20 տարի անց ես անդրադարձա ղարաբաղյան թեմային և ստեղծվեց «Եթե բոլորը» ֆիլմը: Դա ինձ համար շատ սկզբունքային էր, ի դեպ, «Եթե բոլորը» ֆիլմը մասնակցել է «Օսկար»-ի, ինչն աննախադեպ է: Հենց ԱՄՆ-ում էլ ծանոթացա Քեն Դավիդյանի հետ և համատեղ ֆիլմ ստեղծելու մտահաղացում ունեցանք: Գաղափարից ոգևորված սկսեցի մտածել նյութը, գրելիս էլ հիմնակում Քենին էի պատկերացնում, բայց հետո հասկացա, որ գլխավոր հերոսը պետք է աղջիկ լինի: Մտածում էի, որ այդ հերոսուհին կարող է Քիմ Քարդաշյանը լինել, սակայն հետո նա հղիացավ, այսինքն` նույնիսկ առաջարկով հանդես չէինք եկել: Սակայն Քիմ Քարդաշյանն իր կերպարով ամբողջովին համապատասխանում էր ֆիլմի ապագա հերոսուհուն:
-Սակայն ըստ Ձեզ` որքան՞ով էր իրատեսական, որ Քիմ Քարդաշյանը կընդուներ առաջարկը:
-Համենայն դեպս մենք կփորձեինք Քիմին դիմել, կարծում եմ իր համար մեծ պատիվ և հարգանք պետք է լիներ հայկական ֆիլմում նկարահանվելը, մանավանդ` տվյալ թեմայի դեպքում: Նշեմ, որ հերոսուհու ընտրությամբ էլ պետք պայմանավորվեր, թե որ երկրին պետք է անդրադառնայինք: Ւնչ վերաբերում է գլխավոր դերակատարուհու ընտրությանը, նշեմ, որ հետո հրապուրվեցի Նատալյա Օրեյրոյով, ով իր խառնվածքով շատ էր համապատասխանում մեր ֆիլմին: Կապվեցինք Նատալյա Օրեյրոյի ներկայացուցիչների հետ, բանակցություններ վարեցինք, սակայն ժամանակային և գումարային խնդիրներ առաջացան և այդ գաղափարից էլ հրաժարվեցինք: Հետո սկսվեցին հերոսուհու որոնումները: Ի դեպ, տվյալ դերի համար նաև փորձում էի Իվետա Մուկուչյանին, որովհետև նա շատ լավ է տիրապետում անգլերեն լեզվին, ինչը մեզ համար առաջնային էր, քանի որ գլխավոր հերոսուհին պետք է խոսեր օտար լեզվով, չէ՞ որ ֆիլմի հիմքում այն գաղափարն է, որ հերոսուհին օտար ափերում է ծնվել և նույնիսկ գաղափար չունի, թե որտեղ է գտնվում Հայաստանը: Այդ ժամանակահատվածում հայտնվեց Հրաչ Քեշիշյանի թեկնածությունը, ում ընտրեցի որպես ռեժիսոր և միասին սկսեցինք փնտրել հերոսուհուն:
-Ի վերջո, ինչպե՞ս գտաք ազգությամբ իտալացի Քրիստա Դոնարգոյին:
-Փնտրել էինք բազմաթիվ երկրներում` նույնիսկ Լեհաստանում և Չինաստանում, որովհետև հետաքրքիր կլիներ տեսնել հայ աղջկա, ով ապրել է Չինաստանում: Ի վերջո, Նյու Յորքում բնակվող ընկերուհիներիցս մեկը խորհուրդ տվեց Քրիստա Դոնարգոյին: Վերջինիս հետ տեսազանգի (SKYPE) միջոցով իրականացրած առաջին փորձը մեզ այդքան էլ չգոհացրեց, սակայն երկար որոնումներից հետո նորից անդրադարձանք Քրիստային և վերջնական որոշում կայացրեցինք: Քրիստան նման էր ֆիլմի հերոսուհուն, որովհետև նույնպես գաղափար չուներ, թե որտեղ է գտնվում Հայաստանը, սակայն պետք է անկեղծ լինեմ և ասեմ, որ շատ գոհ ենք Քրիստայից` թե որպես պրոֆեսիոնալ, թե որպես մարդ:
-Եթե փորձենք վերադառնալ «Thank You, հայրիկ» ֆիլմի սցենարին, ապա ինձ հայտնի է, որ ըստ Վիգեն Ստեփանյանի` սցենարը ջան ասելով և ջան լսելով չի գրվել, բանավեճեր էլ հաճախ են եղել: Որո՞նք էին ստեղծագործական բախումների պատճառները:
-Նույն թեմայի շուրջ պարզապես երկու կարծիք կար, սակայն գաղափարն իմն էր և ըստ այդմ էլ` շատ լավ էի պատկերացնում, թե ինչ պետք է լիներ: Թեև արդեն նկարահանման հրապարակում ի օգուտ ֆիլմի սցենարային որոշ փոփոխություններ եղան: Նշեմ, որ Վիգենն իմ վաղեմի ընկերն է և միասին շատ ենք ստեղծագործել:
-Պարոն Պողոսյան, «Thank You, հայրիկ» ֆիլմում վերադարձ դեպի արմատներ գաղափարն է … Մեկ անգամ ասել եք` «Ինձ ոչ մի բան չի կարող այս երկրից հեռացնել». կարծում եմ որևէ մեկի համար գաղտնիք չէ, որ կարող էիք ապրել և ստեղծագործել այլ երկրում, ինչը երբեք էլ չեք արել: Ի վերջո, «Thank You, հայրիկ»-ը Ձեր մեծ հայրենասիրության արդյո՞ւնքն է:
-Չեմ կարծում, որ հայրենասիրությունն այդքան մեծ առավելություն է: Դա այնքան բնական պետք է լինի, որ չշեշտվի որպես դրական հատկություն: Ես 1990 թվ-ին Միացյալ Նահանգներում որդեգրել եմ մի սկզբունք, որին հետևում եմ մինչ օրս: Ես հասկացա, որ պետք է ապրեմ և մեռնեմ հայկական հողում, որովհետև եթե Աստված քեզ ստեղծել է հայ, ուրվագծել է այն հողահատվածը, որը կոչվում է հայրենիք և ասել է` քեզ տեսնեմ, թե ինչ կարող ես անել այս պայմաններում, այս իրավիճակում, այս բարոյական անկման և պատերազմական շրջաններում. այսինքն` մի ճանապարհ իմ կենսագրության մեջ, որն ացնում ենք ես և իմ ընկերները: Ես չեմ ուզում հրաժարվել ինձ առաջարկված պայմաններից: Հայաստանում սնվում եմ, ստեղծագործական մուսաններս էլ այստեղ են գալիս: Կարծում եմ, որ նույնը կլիներ, եթե չինացի լինեի, նույն ձև կսիրեի Չինաստանը: Ինչ վերաբերում է ֆիլմին, ապա ասեմ, որ այն ինձ համար արդիական էր, որովհետև շատ եմ առնչվել հայերի հետ, որոնց զավակներն արդեն իսկ արդյունք են տվյալ որևէ երկրի, մշակույթի և նույնիսկ գաղափար չունեն Հայաստանի և դրա դարդերի մասին: Սակայն շատ դեպքեր էլ են եղել, որ Հայաստան ոտք դնող մարդկանց մոտ միանգամից արթնացել է իրենց գենետիկան: «Thank You, հայրիկ»-ը սիրո մասին է, սիրող ծնողի. ամենագլխավոր հերոսը ֆիլմում հայրն է, ով թեև չի երևում, սակայն երեք նամակների միջոցով կարողանում է իր աղջկան վերադարձնել դեպի արմատներ:
-Շուտով՝ նոյեմբերի 21-ին Լոս Անջելեսում «Global arts international»-ի նախաձեռնությամբ, տեղի է ունենալու «Thank you, հայրիկ» ֆիլմի ամերիկյան պրեմիերան: Ի՞նչ զգացողություններ ունեք, արդյ՞ոք հուզմունքն ավելի մեծ չէ, որովհետև անձամբ իմ կարծիքով այս ֆիլմը պետք է, որ ցնցող հաջողություն ունենա հատկապես սփյուռքում, որովհետև դրսում ապրող մեր հայրենակիցները ֆիլմում կտեսնեն իրենց և իրենց ապրումները, ծագումով հայ լինելու, սակայն հայ չզգալու բախումները:
-«Thank you, հայրիկ»-ն իմ եռապատման վերջին ֆիլմն է: Եթե անկեղծ լինեմ, ինձ համար ՍՄՆ-ի մեր հայ համայնքը՝ հատկապես Լոս Անջելեսում ապրող հանդիսատեսն այնքան հարազատ է, որ հիմնականում ստեղծագործում եմ Հայաստան-ԱՄՆ շրջանակներում: Բնականաբար, այդ կարոտախտն ավելի է մեծացնում ընդունելությունը:
Տարիներ շարունակ համագործակցում եմ «Global arts international»-ի հետ, որի հիմնադիր-նախագահ Գարբիս Թիթիզյանն իմ վաղեմի ընկերն է: Հենց նրա նախաձեռնությամբ էլ ստեղծվեց և ԱՄՆ-ում կայացավ եռապատման առաջին` «Բարի գալուստ» ներկայացումը: Գարբիս Թիթիզյանն առաջարկել էր ստեղծել այնպիսի մի ներկայացում, որի ընթացքում կհամախմբեի տարբեր երկրների հայերին: Հիշում եմ, որ ներկայացման ժամանակ արձագանքն այնքան բուռն էր, որ երբեմն ստիպված էինք լինում դադար տալ, ապա շարունակել մեր խոսքը: Որպես եռապատման շարունակություն ներկայացրեցինք «Welcome Papa» ֆիլմը, որն ըստ էության «Բարի գալուստ» ներկայացումն էր` ֆիլմի տեսքով: Եվ հայրերին նվիրված «Thank you, հայրիկ»-ն էլ եռապատումն ավարտող ֆիլմն է: Ինչո՞ւ հայրերին, որովհետև շատ վաղ հասակում` 12 տարեկանում, կորցրել եմ հորս և այդ բացը, հոր թիկունքի պակասը միշտ էլ զգացել եմ:
-Միաժամանակ ԱՄՆ-ում նաև նշվելու է Ձեր 60-ամյակը, որը տոնել եք այս տարվա մայիսի 31-ին: Մեկ անգամ ասել եք, որ հատկապես այդ օրերին սկսում եք հասկանալ, որ ինչ-որ բանի արժանացել եք, ինչ-որ մի բանի պետք եք: Սիրո՞ւմ եք նմանատիպ օրերը մեծ շուքով նշելը, թե՞ ուղղակի թիվն է հոբելյանական:
-Ես իմ հոբելյանները միշտ նշել եմ ներկայացման կամ ֆիլմի պրեմիերայով: Նույնն էլ արել եմ այս տարի: Կարծում եմ, որ այդ օրերին պետք է որևէ բան տաս, ոչ թե հաճոյախոսություններ և գովասանքներ լսես, չէ՞ որ այդ ամենը չի կարող մեկ օր լինել, թեև այնքան երջանիկ անձնավորություն եմ, որ իմ Երևանով քայլելիս շատ անծանոթ մարդիկ ինձ մոտենում և ժպիտով ողջունում են: Այսօր շատերին են փողոցում ճանաչում, բայց ժողովուրդն ունի իր վերաբերմունքը, իր չափն այս կամ այն անձի հանդեպ:
-Առհասարակ, երբ մենք տոնում ենք մեր ծննդյան տոները` առավել ևս երբ դրանք հոբելյանական են լինում, ինքներս մեզ համար որոշակի հաշվետվություն ենք անում` մեր արած և չարած աշխատանքների, մեր նպատակների և ցանկությունների…Այդ հաշվետվությունն արե՞լ եք:
-Թիվը որևէ նշանակություն չունի, թեև ներկայացրեցի մի երգ, որը բնորոշում էր տարիներիս աշխատանքը և այն ունեցավ համապատասխան տեսահոլովակ: Դա կարծես հետադարձ հայացք լիներ իմ անցած տարիներին, արած-չարածներին: Երգը շատ, համեստ, պարզ և հասարակ է: Երկար մտորումներից և աշխատանքներից հետո այն գրել է Քրիստ Մանարյանը, տեսահոլովակն էլ նկահարահանեցին Հրաչ Քեշիշյանը և Վահան Բադալյանը:
-Եթե խոսենք Ձեր ստեղծագործական գործունեության մասին, ապա հասկանում ենք, որ Միքայել Պողոսյանը որպես արտիստ ամեն ինչ արել և գնահատվել է: Նույնիսկ կարծիք եմ լսել, որ «Խաթաբալադա»-ից հետո կարող էիք ոչինչ չանել, որովհետև իսկապես մնայուն աշխատանք էիք ստեղծել: Ձեզ որպես դերասան այսօր ո՞ր դերն է պակասում, ինչի՞ մասին եք երազում:
-Միգուցե տարօրինակ թվա իմ պատասխանը, բայց արդեն երկար տարիներ է, ինչ ուզում եմ փախչել իմ մասնագիտությունից, որովհետև այն ինձ համար շատ անհեթեթ է: Ինձ համար ավելի կարևոր է, թե այդ մասնագիտության միջոցով ինչի մասին պետք է խոսեմ: Արտահայտվում եմ դերասան լինելու և երգի շնորհիվ: Դա է պատճառը, որ որևէ թատրոնում չեմ աշխատում, որովհետև այնտեղ դերերն են քեզ ընտրում, ոչ թե հակառակը: Բեմ բարձրանալը կամ ուղղակի էկրանին երևալն ինձ համար ինքնանպատակ չի եղել, ես այնքան դժվար եմ դա անում: Ինձ համար այսօր ավելի հաճելի է ոչ թե սոլիստ լինելը, այլ միասին մի բան ստեղծելը, ինձ թիմն է հետաքրքրում:
-Սակայն արդյո՞ք դժվար չէ միաժամանակ ստեղծել ֆիլմ, ներկայացում, և խաղալ դրանում: Չէ՞ որ դրանք տարբեր աշխատանքներ են:
-Եթե ուզում ես առաջ մղել աշխատանքդ պետք է ամեն ինչով էլ ինքդ զբաղվես, գումարներ հայթայթես, ի վերջո ամեն մեկը յուրովի է տեսնում քո նախագիծը: Այդ է պատճառը, որ ինքս եմ ընտրում իմ նախագծերի ռեժիսորներին և բեմադրիչներին, որոնց հետ ցանկանում եմ աշխատել: Նրանց հստակ պատմում եմ իմ գաղափարի մասին և որպես պրոդյուսեր արգելում եմ շեղվել տվյալ գաղափարից: Բայց պետք է նշել, որ շատ դժվար է և խաղալը, և պրոդյուսեր լինելը, որովհետև նկարահանման հրապարակում քեզ հետաքրքրում է բոլոր տեխնիկական թերությունները և դառնում ես դերասան միայն այն ժամանակ, երբ սկսվում է բուն նկարահանումը: Հեշտ չէ, բայց իմ դեպքում դա ավելի լիարժեք արտահայտվելու միակ ճանապարհն է:
-Պարոն Պողոսյան, այսօր հայկական կինաարտադրության մեջ ակտիվություն է նկատվում, մեկը մյուսին հաջորդում են պրեմիերանները: Որպես կանոն ֆիլմերն ավելի ժամանցային բնույթ են կրում, հիմնականում կատակերգական ժանրում են: Ի՞նչ եք կարծում այսօր այդ ամենի հետևում կանգնածներն աշխատում են քանակի, թե՞ որակի վրա: Այն, ի՞նչ դուք տեսնում եք գոհացնում է Ձեզ:
-Դժբախտաբար, բոլոր ոլորտներն նման են իրար, ինչը գալիս է Հայաստանի բարոյահոգեբանական վիճակից: Արդյունքում էլ ստեղծվում են ծայրահեղ աշխատանքներ: Այս քաղաքում ապրել և ապրում են մարդիկ, որոնք լուռ ու մունջ ստեղծում են արժեքներ, որոնց պոռթկումները ժամանակ առ ժամանակ տեսնում ենք: Սակայն ապրում են նաև երևույթներ, որոնք փող կորզելու համար ամեն միջոցի դիմում են և չունեն սկզբունքներ` թե բարոյական, թե պրոֆեսիոնալ: Չկա գրաքննություն, չկա մի մուրճ, որը վերջ կդնի այդ ամենին: Այս ամենը բոլորիս մեղքն է: Մեկը մյուսի հետևից լույս են տեսնում ծայրահեղ տգետ կատակերգություններ: Պետք է մարդկանց լավը ցույց տալ, գեղեցիկի մասին խոսել, ոչ թե մարդկանց լեփ-լեցուն դահլիճ ունենալու համար իջեցնել, չէ՞ որ մակարդակ և ճաշակ ես ձևավորում:
-Գուցե Ձեր նշած խնդիրը գալի՞ս է կոմերցիայի հետապնդումից; Դուք մեկ անգամ ասել եք` «Կոմերցիան խոսում է կոմերցիոն հաջողության մասին, բայց չի խոսում արվեստի չափանիշների մասին: Ֆիլմը երկու հանդիսատեսով կարող է ավելի բարձր չափանիշներ ունենալ»:
-Այսօր ամեն ինչ խեղաթյուրված է, չկա լավի, իսկականի և կարևորի չափանիշը: Իսկ դա գալիս այն այրերից, որոնք ղեկավարում են այս երկիրը: Ինչ էլ ուզում է Ռուսաստանում տեղի ունենա, բայց նրանք ապրում են բարձր հոգևոր կյանքով: Այնտեղ կա կինոյի, թատրոնի բարձր մակարդակ, և այն վատը, որ կա նրանց կյանքում առաջին պլան չի մղվում: Փոխարենը մեզ մոտ հայկոները, արմենչիկները, ջիպերը դառնում են առաջնային:
-Իսկ գո՞ւցե ներկայիս ֆիլմերը հող են նախապատրաստում հետագայի համար:
-Ոչ, ուղղակի կան մարդիկ, որոնց պետք է արգելել հանրության հետ շփվելուց, որովհետև նրանց գլխավոր նպատակը փող կորզելն է:
-Պարոն Պողոսյան, թեև զրույցի ընթացքում արդեն նշեցիք, որ դժվար եք բեմ բարձրանում, բայց ամեն դեպքում շատ մարդիկ կարոտում են այն Միքայել Պողոսյանին, ով բեմում էր: Ե՞րբ կլինեն նոր խաթաբալադաներ:
-Ցավոտ հարց է ինձ համար, որովհետև հանդիսատեսի հետ իմ հարաբերությունները ճգնաժամ են ապրում, այդ պատճառով էլ էկրանից այն կողմում եմ թաքնվել, բայց քանի որ թատրոնն իմ տարերքն է, բեմը՝ այն տարածքը, որտեղ դառնում եմ այն, ինչ կամ, ծափերի միջոցով էլ հետ եմ գալիս իմ պատրանքների, իղձերի միջից: Իսկ ինձ դուր չի գալիս այդ ընթացքը, երբ որ ինձ հետ են բերում (ժպտում է):
Հիմա նոր նախագծի վրա եմ աշխատում, որը ներկայացում է առանց հանդիսատեսի, այսինքն` կինո-ներկայացում:
Հեղինակ` Լիլիթ Հակոբյան
