Asekose.am-ը ներկայացնում է Դավիթ Ավետիսյանի «Կյանքի երեկոյան սրճարանում» ժողովածուից վերջին պատմվածքը:
ԱՆԱԿՆԿԱԼԸ
Ավոն հիսունին մոտ առույգ տղամարդ էր՝ միջահասակ, սմքած դեմքով: Աչքերը կլոր էին ու կանաչ: Նայողին թվում էր, թե նրա ակնաբիբերը ճառագայթներ են արձակում: Նա ֆերմեր էր ու ամբողջ օրը` դրսում: Արևն ու քամին խամրեցրել էին նրա դեմքը:Ես որսի սիրահար մի քանի ընկեր ունեմ:
Նրանք որսի գնալիս Ավոյին հետները տանում էին, սակայն ինչքան հասկացա, նրան այնքան էլ չէին սիրում, բայց նրանից չէին էլ ուզում հրաժարվել, քանի որ Ավոն հրաշալի էր տիրապետում որսի հմտություններին: Նրանից լավ ուրիշ ոչ ոք չէր կարող հետքերով տարբերակել կենդանիներին, որոշել հետքի թարմությունն ու ուղղությունը: Երբ նա ասում էր, թե այսօր որսը հաջող է լինելու, կարելի էր չկասկածել: Ավոն այն որսորդներից էր, որ առանց որսոնի վերադառնալն ամոթ էր համարում: Այդպիսի դեպքերում նրա տրամադրությունն ընկնում էր, զրույցի չէր բռնվում:Ընկերները նրան անխիղճ ու դաժան մարդ էին համարում ու դրա հետ կապված պատմություններ անում:
Նրանցից մեկը պատմում էր, որ որսի ժամանակ հանդիպել են վիրավոր եղնիկի, որը շարժվել չի կարողացել: Եղնիկը կանգնել ու անզորհայացքով իրենց է նայել: Երբ Ավոն պարզել էհրացանը, եղնիկի աչքերից արտասուքի կաթիլներեն հոսել, իսկ երբ նշան է բռնել, եղնիկը գլուխըշրջել է: Մնացած որսորդները խնդրել են, որ չկրակի,բայց Ավոն կրակել է ու վիրավոր եղնիկինսպանել:
Մյուս ընկերն էլ պատմում էր, որ նա միքանի անգամ կրակել է հղի վարազի վրա, մեկուրիշ անգամ` արջի քոթոթների...Ընկերները նրան չէին ներում, առիթի դեպքումպատմում էին ու երեսով տալիս: Ավոն դրանից չէրնեղվում:Բաշ-Ապարանի տոներից մեկն էր: Պատահաբարհանդիպեցի Ավոյին:
Ես մեքենա չունեի, իսկնա պատրաստակամություն հայտնեց ինձ քաղաքհասցնել: Ճանապարհն անցնում էր նրա ֆերմայիկողքով:
Նա ինձ ասաց. «Մտնենք գրասենյակ, եսուզում եմ քեզ անակնկալ մատուցել»: Թեև շատ էիշտապում, բայց «անակնկալը» ինձ գայթակղեց:
Մենք կանգ առանք պարսպապատ ու անհրապույրմի շինության մոտ: Բակում մեքենաներ էին կանգնած,դրանց մեծ մասը` կիսաքանդ:
Մեքենաների վառելիքի հոտը մարդ էր խեղդում: Մտանք ներս:Պակաս անհրապույր չէր նրա աշխատասենյակը:Խոնավությունից պատերի ծեփը տեղ-տեղ թափվելէր: Սենյակում աշխատասեղան կար, երկուաթոռ ու երկաթյա մի պահարան: Ավոն մոտեցավպահարանին, սկսեց այն բացել ու ինձ էլ առաջարկեցմոտենալ: Ես փորձում էի գլխի ընկնել, թեԱվոն այս երկաթյա պահարանում ինչ ունի պահած,որով ինձ ուզում է զարմացնել:
Այս մտքի վրա էի, երբ լսեցի Ավոյի աղիողորմ ձայնը. «Օգնի՛ր, շո՛ւտ արա»:
Ես մտածեցի, որ դա անակնկալի մի մասն է՝ Ավոն դերասանություն է անում: Հետաքրքրությունից մոտեցա ու ի՛նչ տեսա. ինչ-որ կենդանի ատամները խրել էր Ավոյի դեմքի մեջ ու կախվել նրանից:
Ավոն մի ձեռքով բռնել, մյուսով հարվածում էր նրան, սակայն կենդանին բաց չէր թողնում: Ես հանկարծակիի եկա ու չգիտեի՝ ինչ անել: Ավոն ցավից ոռնում էր և օգնություն աղերսում:
Փորձեցի կենդանուն, որը, ինչպես հետո հասկացա, աղվես էր, քաշելով հեռացնել նրանից, սակայն կենդանին ատամները խրել էր ու բաց չէր թողնում:
Ավոն գոռաց՝ դանակը բե՛ր:
- Դանակ չունեմ, - ասացի ես:
Ավոն ցավից տնքալով ասաց.
- Սեղանի մեջ կա, հանի բե՛ր, շո՛ւտ արա:
Ես վազեցի դեպի սեղանը, սակայն այնտեղ դանակ չտեսա:
Ավոն ասաց.
- Սեղանի աջ մասի երկրորդ դարակը նայիր:
Իրոք, այնտեղ մի մեծ դանակ կար: Դանակը վերցնելով մոտեցա:
Ավոն թե.
- Ի՞նչ ես կանգնել, խրի սի՛րտը:
Ես երբևէ կենդանի չէի սպանել:
Հիշեցի մանուկ տարիներս, երբ մայրս ինձ ասաց, թե հյուրեր են գալու, հավը մորթեմ՝ ես հրաժարվեցի: Կանչեցինք հարևանին: Բայց հիմա օրհասական պահ էր: Հավաքելով ուժերս՝ փորձեցի հարվածել կենդանուն, ձեռքս չգնաց:
Ավոն, տեսնելով իմ անվճռականությունը, բղավեց.- Դու աղվեսին բռնի՛ր ու դանակը ինձ տուր: Ես այդպես էլ արեցի: Նա դանակը մտցրեցաղվեսի սիրտը ու մի քանի անգամ էլի հարվածեց:Ավոյի ու աղվեսի արյունները միախառնվեցին:Աղվեսը թողեց Ավոյին:Նրան մի կերպ նստեցրի աթոռին:
Արյունաքամէր լինում: Ամբողջ դեմքը պատառոտված էր: Մինչ շտապ օգնությունը հասավ, Ավոն արդեն գիտակցությունըկորցնում էր...
Երբ հերթական անգամ գնացել էի Ավոյին տեսության, համարձակություն ունեցա հարցնել.
- Ավո՛, աղվեսը ինչպե՞ս էր հայտնվել քո պահարանում:
- Նախորդ օրը որսի էի գնացել, նկատեցի նրան` թակարդի մեջ ընկած:Մի փոքր ոտքն էր վնասվել, մտածեցի` չխփեմ, բերեմ գրասենյակ,դնեմ պահարանի մեջ, տղաներին կանչեմ, պահարանիդուռը բացեմ ու նրանց անակնկալի բերեմ:Բայց ես ի՞նչ իմանայի, որ թույլ ու խորամանկ այդ կենդանին կարող է այդպես համարձակ ու դաժանլինել: Ես գայլի ու արջի հետ գոտեմարտի մեջ եմմտել ու հաղթել, արի ու տես, թե այս թույլ կենդանուձեռքից ի՛նչ օրի ընկա:
- Ավո՛, - ասացի ես, - մողեսը, որն ամբողջկյանքում գետնի վրա է սողում, թե կրակի մեջնետես՝ կարող է ուժ հավաքել ու կրակից մետրերովհեռու թռչել: Անօգնական ու անհույս վիճակումգտնվող թե՛ գազանի, թե՛ մարդու արարքներըհնարավոր չէ գուշակել: Եվ հետո՝ երբ դու կրակում ես կենդանու վրա, երբևէ մտածե՞լ ես, թե նա քոմասին ինչ է մտածում:
Որպեսզի իմ հարցին չպատասխանի, Ավոն փորձեց կատակել.
- Է՛հ, ափսոս, անակնկալս չստացվեց:
- Չէ, ինչու՞ ես այդպես ասում, լավ էլ ստացվեց,- ասացի ես:Ինձ թվաց, թե Ավոն ժպտաց, ես դա հասկացա նրա աչքերից:
Նրա դեմքի վրա սպիներն այնպես էին տեղակայվել, որ նրան զրկել էին ժպտալու հնարավորությունից:
Մինչդեռ ժպիտը Աստծո տված պարգևն է:
Այն գեղեցկացնում ու հմայք է տալիս մարդուն:
Մարդը մնացածներից տարբերվում է նաև ժպիտի շնորհիվ:
Գուցե Աստված փոշմանել էր ու Ավոյից ետ վերցրել իր տված շնորհը...
Կարդացեք նաև`
«Կյանքի երեկոյան սրճարանում» պատմվածքների ժողովածուի հեղինակ Դավիթ Ավետիսյանը ծնվել է 1951 թվականին, Ապարանի շրջանի Զովունի գյուղում: Ավարտել է ԵՊՀ իրավաբանական ֆակուլտետը: Իրավաբանական գիտությունների թեկնածու է, դոցենտ: Դասավանդել է տարբեր բուհերում: Երկար տարիներ աշխատել է արդարադատության ոլորտում:
ՀՀ նախագահի կողմից նրան շնորհվել է ՀՀ վաստակովր իրավաբանի կոչում:
ՀՀ նախագահի հրամանագրով 2013թ. պարգևատրվել է Մխիթար Գոշի մեդալով: Հեղինակ է տասնյակ մենագրությունների և գիտական հոդվածների:
2012թ. լույս է տեսել նրա «Կյանքն իմ աչքերով» բանաստեղծությունների առաջին ժողովածուն, իսկ 2013-ին` «Ես հյուլեն եմ ամպերի» ժողովածուն:
Իսկ «Կյանքի երեկոյան սրճարանում» պատմվածքների ժողովածուի հերոսները ժամանակակից սոցիալական փոփոխությունների մթնոլորտում ապրող մարդիկ են: Հեղինակը գորովանքով ու ցավով է հետևում նրանց ճակատագրերին, պաշտպանում մարդուն մարդ պահող արժեքները: Ինչպես նշում է հրատարակության խմբագիր Հասմիկ Գրիգորյանը` «Կյանքի երեկոյան սրճարանում» պատմվածքների ժողովածուի պատմությունները իրապաշտական գործեր են և կյանքի անխարդախ հայելի, որտեղ յուրաքանչյուր ընթերցող կարող է իրեն տեսնել. առանց ավելորդ չափազանցությունների ներկայացվում է «կյանքը՝ ինչպես որ է»:
