Օձերն ու գորտերն են խմել, ա՜խ, իմ հայրենիքի ջուրը: Է՜, Ջիվանի՛, էս մեր զուլալ ջրերը քո ժամանակ էլ էր օձերի բաժին, հիմա էլ: Հա՜, հա՛… Հլը քո ժամանակ էդ ջրերը խմում, սողալով փախնում իրենց ծակերն էին մտնում: Հիմա վրաներովս սողալով վերև են բարձրանում, իրենց համար վերևներն են ծակեր սարքում ու տեղավորվում: Ճամփեքին էլ ով իր վրայից էդ լպրծուններին գցում է գետին, խայթում, նոր են բարձրանում: Հա՜, բա ո՞նց, առանց վնաս տալու վերև բարձրանա՞ն. էնտեղ տեղ չեն տա, ավելի շուտ՝ ծակ չեն տա… Էս վերևներում էլ իրար գիրկ կոլոլված տարբեր տրամաչափի, բայց հիմնականում բարակ սողուններով որոշում են, թե մենք, իրենց կարծիքով, ներքևում ո՜նց ապրենք, արծիվը ներքևում ո՛նց ճախրի, առյուծը ներքևում ո՛նց մռնչա, գելը ներքևում, կրկնում եմ՝ իրենց կարծիքով ներքևում, ո՛նց որս անի…
Տերդ մեռնի, ցիվիլիզացիա, մենք գիտեինք, թե էդ անտեր ցիվիլիզացիան պիտի մարդու վրայի տերևները պիտի փոխարիներ հագուստով, էշերն ու ձիերը փոխարիներ մեքենաներով, ձիավոր սուրհանդակներին փոխարիներ հեռախոսներով… էն էլ, դու մի ասա, էս ցիվիլիզացիան սողուններին բարձրացրեց վերնածակեր, արծիվներին էլ իջեցրեց ներքնաերկինք… Փաստորեն երկինքն իջավ ներքև, գետինն ելավ վերև: Աստված, դե հիմա ես չեմ, դու ես, ասա՛, բա մենք ի՞նչ անենք: Վերևում սողալ չի լինի, ներքևում՝ թռչել…
Շատ չի անցել, գիտե՞ս, մի քսան քանի տարի: Ասում են, որ ռումբից գետինը դղրդում ա, սողունները փախչում են: Փախել էին է՜: Մի հատ սողուն չկար. մնացել էինք մենք մերոնցով: Ով լույս ուներ, հարևանին լույս էր տալիս, ով լույս չուներ, հարևանից լույս էր վերցնում: Ում տանը կռվող կար, մերձավորները էդ տան հանդեպ հատուկ ուշադրություն էին ցուցաբերում: Ում տանը ծնվող էրեխա կար, էն մի բարեկամի վառելիքով, էս մի հարևանի մեքենայով, պետավտոտեսուչների կողմից թույլատրված խախտումներով… Հա՜, բա ո՞նց, էն վախտ դրանք էլ էին հայ, արագ հասցնում էին ծննդատուն… Ընկերոջ համար մեռնել կար: Իրենց որդիներին կորցրած, բայց որդու ընկերներին նույն ջերմությամբ սպասող մայրեր կային: Տո մարդկությո՜ւն կար… Ջիվանի՛, քո ասածի պես սայլապանը կառապանին վնաս չէր, խեղճ բլուրն էլ բարձր սարին վնաս չէր:
Հիմա ինձ ընկերներս հանձնարարել են, որ մեր Հրաչի ծննդյան 50-ամյակին նվիրված հուշ-երեկոյին խոսք գրեմ: Ի՞նչ գրեմ… Գրիչն առնում եմ ձեռքս, երկար մտածելուց հետո մեծ տառերով գրում եմ՝ ՆԵՐՈՂՈՒԹՅՈՒՆ……… Հետո բազմակետերի շարան, հետո մեծ դատարկություն: Ի՞նչ գրեմ: Կամ էլ ասում են՝ երգելուց առաջ կամ հետո Հրաչի մասին ինչ-որ բան խոսեք… Ի՞նչ խոսեմ: Կարո՞ղ եք ասել՝ ինչ խոսեմ կամ ի՛նչ գրեմ: Գրեմ ինչի՞ վերևում ճախրեցիր, մանավանդ որ հետը չէի: Թե՞ խոսեմ՝ ինչի Հրաչը սողունների հետ լեզու չգտավ…
Ախր էդ ներողությունը մենակ Հրաչինը չի: Էդ ներողությունը բոլոր ՏՂԵՐՔինն ա: Էն որ կենացների ժամանակ ասում ենք՝ Ձեր կիսատ թողած գործը կշարունակենք, շարունակում ենք, ՏՂԵ՛ՐՔ, շարունակո՛ւմ ենք՝ ամեն երկիրը լքողի հետ մի քիչ հայրենիք ճամփելով, ամեն ստողին մի քիչ հանդուրժելով…
Ձեզ փառք ենք տալիս, որ Ձեր ցավի տակից դուրս գանք: Էլ չգիտենք, որ փառքը ցավազրկող չի, քանզի Ձեզնից ոչ մեկը փառասեր չէր, չէ՜, չէ՛… Մենք էլ փառասեր չենք, ՏՂԵ՛ՐՔ, մենք էլ փառասեր չենք, հավատացե՛ք, մենք էլ սողուն չենք, ՏՂԵ՜ՐՔ… Տեսնես բա մենք ո՞վ ենք, տեսնես բա մենք ո՜վ ենք….
Ներողություն, ՏՂԵ՛ՐՔ… Ներողություն, Հրա՛չ…
Ծնունդդ շնորհավոր, ծնունդդ շնորհավո՜ր, Հրա՛չ…
Դավիթ Ամալյանի խոսքը` Հրաչ Մուրադյանի ծննդյան 50-ամյակին նվիրված հուշ-երեկոյին
Աղբյուրը՝ dushmanvardanstepanyan.wordpress.com
