Վերջերս Ասողիկ քահանա Կարապետյանը Հայաստանի առաքելական եկեղեցու անունից հայտարարեց, թէ աթեիստ հայը հայ չի կարող լինել, ուղղակի հասկացնելով, որ քրիստոնեական կրոնի, և մասնավորապես առաքելական դավանաբանությունից դուրս ցանկացած հայ մարդ, հայ լինել չի կարող: Սա մի հանդգնություն է, որն իրեն թույլ է տալիս, եկեղեցու թանգարանների և արխիվի տնօրենը: Այնուհետև նույն քահանան, փոխանակ ներողություն խնդրեր հնչեցրած հակահայ արտահայտության համար, փորձեց վերաձևակերպել իր մտքերը և գրառում թողեց ֆեյսբուքյան իր էջում, որին կցանկանայի մանրամասնորեն անդրադառնալ, որպեսզի հերթական անգամ նույն քահանան, և եկեղեցու այլ սպասավորներ չհայտարարեն, թէ կոնտեքստից հանված առանձին միտք է շրջանառության մեջ դրվուում, այդպիսով խեղաթյուրելով արտահայտած մտքի բուն իմաստը:
Եվ այսպես ՀԱԵ սպասավորը զարմանում է` արտահայտելով հետևյալ միտքը. «Հույժ զարմանալի էր նաև այն աղմուկը, որ համացանցում ստեղծեցին իրենց աթեիստ ու հեթանոս համարողները. անտարակույս, նման կերպ կարող են արձագանքել միմիայն նրանք, ովքեր իրապես կասկածներ ունեն իրենց համոզմունքների, իրենց նկարագրի, իրենց ինքնության:» Իրականում զարմանքն այս անտրամաբանական է, քանի որ իրեն հեթանոս ու աթեիստ համարող գիտակից հայը, ուղղակի վիրավորված է զգում, նման անհիմնավոր և իրականության հետ որևէ աղերս չունեցող պնդման հետ: Ինչ վերաբերում է այստեղ հնչած գնահատականին, ապա սա կհամարեմ սուբյեկտիվ կարծիք և ներողամտորեն կվերաբերվեմ:
«Ազգային պատկանելությունն ունի հստակ կառուցվածք, որի բաղադրիչներն են հոգեշունչ ու սրբազան հողը՝ Հայրենիքը, մարդու կենսաբանական ծագումը, մայրենի լեզուն, հավատքը և մշակույթը: Այս բաղադրիչները հիմնասյուներ են, որոնց վրա կառուցվում է անձի ազգային պատկանելությունը, նկարագիրը, ինքնությունը: Եվ եթե չկա այդ հիմնասյուներից գեթ մեկը, ապա վնասվում է ազգային շինվածքը, խաթարվում և թերի է դառնում ինքնությունը:» Այս տողերի հետ միանշանակ համամիտ եմ, սակայն հեղինակը մոռանում է, որ հայ ազգը չունի ընդամենը 1700 կամ ինչպես ինքն է նշում ստորև «Շուրջ երկու հազար տարի է, որ հայ ժողովուրդը՝ մերժելով մոլոր կռապաշտությունը, դավանում է միակ ճշմարիտ Աստծուն՝ դառնալով Հիսուս Քրիստոսի հետևորդը:» 2000 ամյա պատմություն, հետևաբար հայի հավատքը, դա բացառապես իր արժեհամակարգի հիման վրա, հայ ազգի ավանդադիր նախնիների ստեղծած, իրական հայ հավատքն է, որը չի կարող բխեցվել եբրայական, բնույթով ու էությամբ բոլորովին տարբերվող արժեհամակարգ կրող առասպելներից. ինչպիսիք են եկեղեցու կողմից «սուրբ գիրք» համարվող գրքում առկա պատմությունների գերակշիռ մեծամասնությունը:
«Քրիստոնեական հավատքի սուրբ պատվիրաններն ու պատգամները դառնում են այն բարոյական հենքը, որի վրա էլ խարսխվում է հայ անհատի, հայ ընտանքի, հայ հասարակության կյանքը: Հայ քրիստոնյան՝ ճշմարիտ աստվածաճանաչողությամբ այլակերպված ու պայծառակերպված իր հանճարով, մեծ լիցք է հաղորդում հազարամյակների խորքից եկող հայ մշակույթին:» Քրիստոնեական պատվիրանները բազմիցս ապացուցել են, որ կենսունակ չեն, հենց միայն այն առումով, որ խոցելի են դարձնում նույն այդ քրիստոնեական համայնքը` զավթիչ ու թշնամի ցեղերի կողմից: Հայոց Պատմության վերջին 1700 տարին դրա վառ ապացույցն են, երբ տարբեր զավթիչների դեմ, երբեմնի հզոր հայ ազգը, ցանկություն և ուժ չունենալով սուր բարձրացնել «քրիստոնեական աստծո կողմից ստեղծված մեկ այլ արարվածի» վրա, թևաթափ եղած կոտորվում էր, բռնագաղթվում ու վերանում: Հետևաբար, սա ո’չ թէ ճշմարիտ աստվածաճանաչողություն է, այլ հասարակ ինքնախարազանում, որը տանում է դեպի էթնիկական տարրի իսպառ վերացում:
«Հայ իրականության մեջ հավատքը նույնականանում է հայ ինքնությանը, դառնում հայի մաշկի գույնը: Հայ ժողովուրդը մշտապես մնում է այն համոզմունքին, որ առանց սուրբ մկրտության և հայաշունչ մյուռոնադրոշմի՝ հայկականությունը թերի է: Այդ մասին են վկայում նաև ժողովրդական ասույթները, որոնք դարեր շարունակ հնչում են հայ օջախներում, զոր օրինակ՝ «Հայոց հիմք` երկինց հեղված սուրբ մյուռոն», «Տանենք մեր զավակին մկրտենք, որ հայ դառա», «Ահա, հիմա, հայացա´վ մյուռոնով»: Եվ այսօր համայն աշխարհը հայ ժողովրդին ճանաչում է որպես քրիստոնյա ժողովուրդ, իսկ հայոց քրիստոնեական մշակույթը` որպես մեծ ավանդ համաշխարհային քաղաքակրթության մեջ:» Ցանկացած բնական ազգի մոտ հավատքը նույնականացվում է ինքնության հետ, սակայն այն հավատքը, որը կերտել է նույն այդ ազգը հազարամյակների պատմություն անցնելիս, որտեղ տեղ չունեն օտարաբարո մկրտությունները, այլ ազգային են ազգի հոգևոր պատկերացումների ու ավանդույթների հիմքով ամրագրված, ժամանակի զարգացումը չբացառող` սուրբ կնունքը: Հայկականությունը թերի է այն ժամանակ, երբ հայկականության հետ խառնվում են ծնունդով ու բնույթով տարբեր երևույթներ, որոնք ստեղծում են հակաբնական, հակասության մեջ գտնվող իրավիճակ: Հայկականությունը թերի է դառնում այն ժամանակ, երբ բիբլիական-եբրայական անբարո նահապետները, որոնք իրենց կնոջն են նվիրաբերում օտար տղամարդկանց, կամ կենակցում են սեփական դստրերի հետ, հայ մարդուն ներկայացվում են, որպես մարգարեներ, իսկ հայ ազգի հիրավի մարգարեացած բազմաթիվ հայորդիներ, ստորադասվում ու անտեսվում են, լոկ այն պատճառով, որ եղել են իսկապես իրատես ու ընդդիմացել են եկեղեցու ազգակործան տեսակետների դեմ:
«Հայոց պատմությունն է փաստում, որ բոլոր նրանք, ովքեր ուրացել կամ հեռացել են Աստծուց, իրենց հայրերի սուրբ հավատքից՝ կորցրել են իրենց ազգային ինքնությունը, դարձել են կամ չարագործ, կամ ուծացել են և կորչել անհետ...:» Այո’, Հայոց պատմությունը փաստում է. երբ հայն ուրացավ իր ազգային հավատքը, հեռացավ իր իմաստուն հայրերի հավատքից, մասնակիորեն կորցրեց իր ազգային ինքնությունը, դարձավ իրեն անհասկանալի անուններով աստվածների, կամ ինչպես դուք եք ասում «սուրբ երրորդության» հետևորդ, որոնց անունները նա մինչ օրս դժվարանում է հասկանալ, և դժվար էլ հասկանա, քանզի նրանք հայերեն չեն… Հայոց պատմությունը նաև փաստում է, թէ ինչպես են Հայաստանի եկեղեցու «նորին սրբություն» կաթողիկոսները պետականադավ գործունեություն ծավալել` դաշն կապելով օտար, թշնամի երկրների ղեկավարների հետ` ընդդեմ հայոց պետականամետ ու ազգային գործիչների, ընդդեմ Հայոց պետականության: Այդ պատմությունը նաև փաստում է, որ քրիստոնեության ընդունումից հետո Հայոց երկիրը գնալով մասնատվել և դարձել է օտարածին վայրենի ամբոխների խրախճանքի վայր ու փաստացի սեփականություն…

«Ոչ հեռավոր անցյալում՝ Խորհրդային Հայաստանում, 1920-30-ական թվականներին, հենց աթեիստ հայն էր, որ իր ազգի մեջ թշնամիներ էր որոնում և կորստյան մատնում, պայթեցնում ու քանդում էր իր պատմամշակութային հուշարձանները՝ իր պապերի ու հայրերի կառուցած եկեղեցիներն ու վանքերը, գնդակահարում ու աքսորում էր հոգևորականներին և հավատքը չուրացող հայորդիներին: Իսկ այսօր, բոլոր մոլորյալ հայորդիք, ովքեր խաբեության ու անգիտության զոհը դառնալով հարել են աղանդներին՝ ուրանում են ոչ միայն իրենց հայրերի հավատքը, այլև մերժում են Հայրենիքը, լեզուն, մշակույթը...» Սակայն հեռավոր անցյալում քրիստոնյա բարբարոսն էր վերացնում էթնիկ (հեթանոս) հային, հիմնահատակ ավիրում հայի հայկական պատմամշակութային արժեքները, իսպառ վերացնում հայոց քրմերի կողմից հազարամյակներով ստեղծած մատյանները, ոչնչացնում ինքնակամ չդավանափոխվող հային, ձգտում էր վերացնել ցանկացած հայկական բան, որպեսզի ջնջի հայոց մասին հիշողությունը: Ինչպես կարելի է հայհոյանք շպրտել այդ աթեիստ հայի վրա, որի օրոք եկեղեցին գոյություն ուներ, երբ ձեր քրիստոնյա նախնիները չհանդուրժեցին նույնիսկ մեկ հայ-հեթանոսական մատյան… Նույն այդ խորհրդային ժամանակաշրջանում, բազմաթիվ աթեիստ հայեր` աշխարահռչակ գիտնականներ ու անվանի բանաստեղծներ, հայ ազգին նվիրեցին իրենց կյանքի ժամանակն ու տարիների քրտնաջան աշխատանքը: Ստեղծեցին հայության ու առհասարակ մարդկության համար անգնահատելի գործեր: Նրանց ձեր նման հասարակ քահանաի ձեռամբ հեռացնելը հայոց շարքերից մեղմ ասած հասարակ դավաճանություն է ու անշնորհակալ կեցվածք…
Ինչ վերաբերում են Հայաստանում վխտող աղանդներին, ապա նրանք ձեր իսկ դավանած կրոնի արդյունք են, որոնք ձեր «այլաբանական» բիբլիան սեփական շահի դիրքերից են քարոզում, ինչպես և դուք ձեզ շահեկան դիրքերից: Ձեր կրոնի հիմքում ընկած է հասարակ անհանդուրժողականություն` ցանկացած այլ, ձեր համար անհասկանալի, կամ ձեզ հակասող երևույթի նկատմամբ: Այդպիսին են և ձեր կրոնի, կամ ձեր «սուրբ գրքի» «ոգեշնչմամբ» առաջացած աղանդները
«Հետևաբար, այն հայը, ով մասամբ կամ ամբողջապես հեռանում է իր ազգային արժեքներից՝ օտարանալով, խորթանալով հայկականությունից, նա բնավ չի կարող հայ ինքնության լիարժեք կրողը լինել և ծառայել Հայաստանի ու հայ ժողովրդի կենսական շահերին:
Հայոց ազգային եկեղեցին հայ ինքնության կերտողն է եղել և շարունակում է մնալ: Հետևաբար, նա, ով իրեն դուրս է համարում Հայոց Եկեղեցուց՝ հեռու է ազգային ինքնությունից:» Հայաստանի եկեղեցին երբեք հայ ինքնության կերտող չի եղել: Այն պատմության տարբեր ժամանակաշրջաններում օտարազարմ մարդկանց մկրտելով «դարձրել է հայ», իսկ բազմաթիվ հայորդիների կրոնական այլ ուղղություններին հարելու համար վանել է իրենից` դասելով այդ մարդկանց օտարազգիների շարքերին: Եթե դուք սա ինկատի ունեք որպես ինքնության կերտում, ապա ողբամ զքեզ Հայոց աշխարհ, քանզի սելն է սելվորին հեծնել:
Հայաստանի եկեղեցին չի կարող համարվել ազգային մի շարք պատճառներով. Նախ քրիստոնեությունը որպես կրոն բացառում է, կամ լավագույն դեպքում անտեսում է ազգ, էթնիկական միավոր հասկացությունը, այն առավել անհատին վերաբերող հոգևոր գաղափարախոսություն է, որը ազգի (բառի բուն, հայկական իմաստով) ու ազգայինի հետ որևէ հոգևոր, բարոյական կապ չի կարող ունենալ: Ինչպես կարելի է ազգային համարել մի կառույց, որը բովանդակ հայկականը խեղաթյուրում է, ինչպես օրինակ հայոց ազգային Տոները` անվանափոխելով, իմաստազրկելով, կապելով այն մեկ այլ ազգի անհայտ ծագմամբ, ինչ-որ պատմական անձի հետ: Սա հակազգային երևույթ է` լիցքավորված նենգությամբ ու չարամտությամբ: Հետևաբար, այդ կրոնը իր հիմքում ունեցող կառույցը չի կարող ազգային համարվել, և առավել ևս հակաբնական է, երբ այն իրենից է բխեցնում ազգային պատկանելիությունը: Ես վստահաբար, հիմնավորապես կարող եմ հայտարարել, որ որևէ անհատ, հարելով որևէ անդրազգային կրոնի, չի կարող իրեն լիարժեք որևէ ազգի ներկայացուցիչ զգալ, քանի որ կստացվի, նա ֆիզիկապես` գենով ու արյունով այդ ազգի ներկայացուցիչն է, իսկ հոգեպես, գաղափարապես մեկ այլ ազգի, հոգևոր-բարոյական արժեքների ու աշխարհընկալման ջատագովը; Ահա հենց այս պարագայում է, որ դուք լինելով քրիստոնյա, թերանում եք ձեր հայկականության մեջ` մերժելով ձեր ավանդադիր նախնիների կողմից հազարամյակներով թրծված հոգևոր-բարոյական արժեհամակարգը:
Ներկայումս Հայաստանի Առաքելական եկեղեցին ընդամենը հասարակական կազմակերպություն է , հետևաբար բարի եղեք մնալ ձեր դիրքերում, և անհարկի, չհիմնավորված ու անպարկեշտ ձևով մի անդրադարձեք ձեր կրոնից դուրս գտնվող հայի հասցեին: Եղեք քրիստոնյա որքան ցանկանում եք, եղեք լավ կրոնավորներ, կցանկանամ նաև լինեք արժանի հայորդի, բայց մի վերցրեք ձեր վրա ազգի ու ազգայինի անունից խոսելու իրավունքը, ու մի պիտակավորեք ձեր կողմից չհասկացված հային: Դուք դրա իրավունքը որևէ հարթությունում չունեք: Այդ կերպ դուք ներազգային թշնամանք եք սերմանում` հրահրելով միջկրոնական պայքար: Ներկայացնելով այս ոչ ադեկվատ տեսակետը, դուք նույնիսկ իրենց քրիստոնյա համարող հայերին եք ձեր դեմ հանում, ինչը հավատացած եմ Հայաստանի եկեղեցու շահերից բոլորովին չի բխում: Սթափվեք և ներողություն խնդրեք, այս անտրամաբանական կարծիքի համար:
Մնացեք բարով, և թող Հայոց երկրում ծագող Արևը ջերմացնի ձեր հոգին:

Սոս Լևոնի Հայկազունի
Ազգությամբ հայ և ՀՀ քաղաքացի