Ամեն քաղաք ունի իր մարդ-առասպելը: Օրինակ` Փարիզի համար բարոն Հոսմանն է, պրեֆեկտ, որի ջանքերի շնորհիվ ձևավորվեց Ֆրանսիայի մայրաքաղաքի այսօրվա դիմագիծը: Երևանը ևս ունի իր առասպելը` 1962-75 թվականների քաղաքապետ Գրիգոր Հասրաթյանը (1919-2001):
Նոյեմբերի 24-ը Գրիգոր Հասրաթյանի ծննդյան օրն է և դա լավ առիթ է վերհիշել նրա ապրածը, կրկին վերծանել նրա մտավորականի կերպարը, նաև մատնանշել այն, ինչ նա չհասցրեց անել, քանի որ հանրապետությունում քաղաքական փոփոխությունների հետևանքով 1975 թվականին ազատվեց պաշտոնից ու այն ժամանակ անարդար քննադատության ենթարկվեց: Գրիգոր Հասրաթյանը ծնվել է 1919-ի նոյեմբերի 24-ին Սիսիանի շրջանի Ախլաթյան (այժմ` Աշոտավան) գյուղում:
Երկու տարեկան էր, երբ Գրիգորն որդեգրվեց իր մորեղբոր` մեծանուն գիտնական, «քայլող հանրագիտարան» Մորուս Հասրաթյանի կողմից, արժանացավ նրա խնամքին ու հոգատարությանը: Ավարտելով Երևանի Մյասնիկյանի անվան դպրոցում իր յոթնամյա ուսումը, Գրիգոր Հասրաթյանը կրթությունը շարունակել է Լեռնամետալուրգիական տեխնիկումում, իսկ 1937-ին ընդունվել Երևանի պոլիտեխնիկ ինստիտուտի ավտոճանապարհային ֆակուլտետը:
Ինստիտուտն ավարտելուն պես Գրիգոր Հասրաթյանն անցավ մասնագիտական աշխատանքի, հաջորդաբար բարձրանալով պետական վարչական գործունեության «սանդուղքով»: Եվ որտեղ էլ գործեց, իրեն դրսևորեց որպես եռանդուն ու գործունյա,կազմակերպչական մեծ ունակությունների տեր ղեկավար: Գրիգոր Հասրաթյանի օրոք Երևանը ոչ միայն կառուցապատվեց, այլև բարեկարգվեց, շենացավ ու դարձավ ավելի բարետես: Մեր մայրաքաղաքը բարձրացվեց մի մակարդակի, որով մենք իրավամբ հպարտանում ենք:
Գր. Հասրաթյանի ղեկավարած շրջանում կառուցվել են կոթողներ ու շենքեր, որոնք համարվում են մայրաքաղաքի այցեքարտեր: Այդ տարիներին կառուցվել է 3 մլն քմ բնակմակերես, ինչը երևանցի 90 հազար ընտանիքների թույլ տվեց բարելավել բնակարանային պայմանները: Հառնեցին բնակզանգվածներ ու հուշարձաններ, հյուրանոցներ ու կամուրջներ, շատրվաններ և ուսումնական հաստատություններ: Վերանորոգվեցին փողոցներ, ջրմուղներ, հիմնվեց Նորքի ճոպանուղին:
Գր. Հասրաթյանի անմիջական աջակցությամբ ու մասնակցությամբ հիմնադրվեցին Երևանի ժամանակակից կերպարվեստի թանգարանը (այդ նույն ժամանակ Մոսկվայում բուլդոզերներով վերացնում էին մոդեռնիստ նկարիչների ցուցահանդեսները) ու մանկական պատկերասրահը:
Իմաստուն ու հանդուգն քաղաքապետը սատարում էր ամեն նորը, ժամանակակիցը, ինչը շատ դեպքերում պարզապես հակասում էր պաշտոնական գաղափարախոսությանը: Նվիրյալ հայորդու բազմաբեղուն, անմոռաց ու ազգանվեր գործունեության մասին կարելի է մի ստվար գիրք հրատարակել:
Ցավալի է, որ «Հայկական հանրագիտարանի» (քառահատոր) խմբագրությունը հարկ չի համարել թեկուզ սեղմ հիշատակել նրա անձն ու գործը: Գրիգոր Հասրաթյանը վախճանվեց 2001-ի մայիսի 10-ին:
Ստորև ներկայացնում ենք տարբեր բնագավառների մարդկանց հուշերն ու կարծիքները Գրիգոր Հասրաթյանի մասին:
«Նման անհատականություն էր պետք այդ տարիներին ծավալվող քաղաքաշինական լայնամասշտաբ հաղթարշավն առաջնորդելու համար: Նրա աշխատանքային ուղին, որպես քաղաքաշինարարի, սկսեց «Երևաննախագծից», որը Գրիգոր Հասրաթյանի համար մեծ դպրոց եղավ լիովին ըմբռնելու և խորապես գիտակցելու թե ինչ է քաղաքը:Այնուհետև «Գրիգոր Հասրաթյանը որքան քաղաքաշինարար, այնքան էլ հռետոր էր, արտիստիկ, հաճելի ձայնով, հարուստ բառապաշարով և հարգանք ներշնչող արտաքինով: Որտեղ էլ լիներ, նա լիդեր էր: Հասրաթյանն ուներ ղեկավարման իր ուրույն ոճն ու գործելակերպը, որով կարողանում էր իր շուրջը հավաքել տաղանդաշատ մարդկանց: Նրա շնորհիվ ստեղծագործական լայն ճանապարհ բացվեց Ջ.Թորոսյանի, Ֆ. Դարբինյանի, Ստ. Քյուրքչյանի, Ստ. Կնդեխցյանի և այլոց համար»:
Արսեն Մելիքյան, վաստակավոր ճարտարապետ
«Ես շատ հպարտ եմ, որ Գրիգոր Հասրաթյանի ժամանակակիցն եմ: Ամենայն պատասխանատվությամբ կարող եմ ասել, որ Երևանն իր արտաքին տեսքով, որպես մայրաքաղաք, կայացավ հենց այն տարիներին, երբ քաղխորհգործկոմի նախագահը Գրիգոր Հասրաթյանն էր:Գլխավոր պողոտայում նա ուզում էր տեսնել հասարակական մեծ հնչեղություն ունեցող շենքեր, մեր ճարտարապետներն ըմբռնելով նորարարության այդ թարմ շունչը, իսկույն նախագծեր արեցին, որոնք կյանքի չկոչվեցին, հավանորեն կմնան որպես ուտոպիա»:
Լավրենտի Բարսեղյան, պատմական գիտ. դոկտոր
«Գրիգոր Հասրաթյանը նվիրված էր քաղաքին անմնացորդ, սիրում էր Երևանը և ապրում դրանով: Քաղաքի ամեն մի անկյուն, ամեն մի պուրակ, թուփ, քար նա ճանաչում էր: Սերտորեն կապված էր իր իսկ հիմնադրած «Երևաննախագիծ»-ի հետ: Միշտ այցելում էր ինստիտուտ և լիովին ըմբռնում, որ այդտեղ է միտքը ծնվում, հետևաբար, այդտեղից պիտի սկսվի, քննարկվի ու կյանքի կոչվի քաղաքի «շնչառությունը» լրացնող ամեն մի հևք: Նա որպես քաղաքապետ փորձում էր անդավաճան մնալ Մեծն Թամանյանի կողմից կենտրոնի նախագծման սկզբունքներին, փորձելով այն վերածել բուլվարի, հանգստյան գոտու, դրա անկյունաքարը Օղակաձև զբոսայգու իրականացումն էր, որը քաղաքաշինական մեծ գործ էր: Այն տարիներին, երբ աշխատում էր Հասրաթյանը, կային հնարավորություններ նման լայնամասշտաբ (նկատի ունի Հանրապետության հրապարակը, Շրջանաձև զբոսայգին, Օպերայի թատրոնը շրջապատող պուրակը և այլն),—քաղաքաշինական գործունեություն ծավալելու:Դրա վառ օրինակն է Մետրոպոլիտենի կառուցումը, բարեկարգման հսկայածավալ աշխատանքները, ճարտարապետական փոքր ձևերը` շատրվանները, ցայտաղբյուրները, փոքրիկ լճակները («Կարապի լիճը»), կանաչապատ տարածքները»:
Ջիմ Թորոսյան, Ճարտարապետության միջազգային ակադեմիայի ակադեմիկոս
«Քաղաքաշինության բնագավառում քաղաքապետը կարևոր, եթե ոչ ամենակարևոր, դերակատարը պիտի լինի, քանի որ քաղաքապետից, նրա վարած քաղաքականությունից, մտածելակերպից, հայացքներից շատ բան է կախված: Գրիգոր Հասրաթյանն իմ տպավորություններում գործին անսահման սիրահարված մարդ է, իսկ այդպիսի մարդը միանշանակ մեծ արժեքի տեր է: Նրա անսպառ էներգիան ու գործելակերպը, թող վերամբարձ չհնչի, հասրաթյանական ջիղը ստեղծում էր լարված էներգետիկ դաշտ, որն ամեն մեկը չէ, որ կարող է ստեղծել ու ծավալել նման իրավիճակում: Այդպիսիները եզակիության տիրույթում են և ունեն ոչ միայն գործելու, պարպվելու, այլև հաղորդելու, լիցքավորելու մեծ ներուժ»:
Ալբերտ Զուրաբյան, Հայաստանի ճարտարապետների միության նախկին նախագահ
«Ինձ համար Գրիգոր Հասրաթյանը մնաց որպես մի առասպել: Նա իր կենդանության օրոք արդեն առասպել էր, իդեալ իսկական... Հետաքրքիր բան է. գիշերները Մինասի հետ միշտ քայլում էինք քաղաքում, և գիտե՞ք` ինչքա՜ն ենք հանդիպել Հասրաթյանին գիշերվա ժամը 3-ին, 4-ին` քաղաքում շրջելիս... Ես նրանից շատ բան եմ սովորել»:
Հենրիկ Իգիթյան, արվեստագետ
