Նրան 10 տարեկանում նկարեց վավերագրող լուսանկարիչ Գերման Ավագյանն ու զգաց. «Շատ առաջ կգնա»: Տարիներ անց սա իրականություն դարձավ: Տղան մեծացավ, սովորեց ԵՊՀ-ի քաղաքագիտության, ապա՝ կոնֆլիկտաբանության բաժիններում, հետո ուսումը շարունակեց արտերկրում, վերադարձավ, 2012 թվականին դարձավ Արցախի Հանրապետության վարչապետի օգնական:

Այժմ արդեն  Արցախի վարչապետի մամլո խոսնակ Արտակ Բեգլարյանի հետ զրուցել ենք նրա մանկության, երազանքների, արցախյան կոնֆլիկտի լուծման հնարավոր ճանապարհների և այլ հարցերի շուրջ:

Ձեր տեսողությունը կորցրել եք ականի պայթյունից.ինչպե՞ս պատահեց դա:

1995 թվականի ապրիլն էր, զինադադարը կնքելուց շուրջ մեկ տարի էր անցել: Ստեփանակերտի մեր շենքի բակում ընկերս գտավ մի ական, և փորձեց քանդել, քանի որ տեղյակ չէր, որ այն վտանգավոր իր է: Երբ նա մուրճով հարվածեց ականին, այդ ժամանակ կանգնած դիտում էի... Պայթյունից անմիջապես կորցրեցի տեսողությունս, ինչպես նաև ծանր վնասվածքներ ստացա: Մի քանի ամիս շարունակ Երևանում բուժվելուց հետո նույն տարում ընդունվեցի Երևանի տեսողության խանգարումներ ունեցող երեխաների համար 14 հատուկ դպրոց, որտեղ ձեռք բերեցի բավականին որակյալ կրթություն:

Կա՞ն վայրեր կամ մարդկանց դեմքեր, որոնք տպավորվել են Ձեր մեջ: Ի՞նչ եք հաճախ հիշում:

Կան... Ի՞նչ կարող է հիշել վեց տարեկան երեխան: Հիմնականում ծնողներիս և եղբայրներիս դեմքերն եմ հիշում, իսկ վայրերից՝ մեր տան շրջակայքը և պապենական գյուղի բնապատկերները: Մի խոսքով, պարզորեն հիշում եմ գրեթե բոլոր այն մարդկանց և վայրերը, որոնցով ողողված է եղել մանկությունս:

Ո՞րն է եղել Ձեր մանկության երազանքը.ի՞նչ եք ցանկացել ունենալ, դառնալ:

Նույնիսկ վաղ հասակում ես անհամեմատ իրատես մարդ էի և մինչ այժմ էլ ինձ այդպիսին կհամարեի: Ուստի, միշտ մտածել եմ, որ ոչ թե երազանքներ, այլ նպատակներ ունեմ, որոնց պետք է ձգտել: Մանուկ տարիքում, երբ ամեն աստծո օր շաղախված էր պատերազմով ու ռազմական կերպարներով, զինվոր դառնալն այն պայծառ հորիզոնն էր, որ կանչում էր ինձ: Երբ պատերազմը դադարեց, և ես էլ ավելի գիտակցական տարիք թևակոխեցի, արդեն վաղ պատանեկությունից մտածում էի պետական գործիչ դառնալու մասին: Կարծես թե այդ ուղղությամբ էլ շարժվում եմ, քանի որ այդտեղ եմ տեսնում իմ ներուժի իրացման առավելագույն հնարավորությունները:

Սովորել եք քաղաքագիտության  բաժնում, արտերկրի մի շարք կրթօջախներում, այժմ, որքանով որ տեղյակ եմ, դասավանդում եք Արցախի պետական համալսարանում: Հայաստանյան, թե՞ արտասահմանյան ուսուցման ձևն եք նախընտրում, ո՞ր մեթոդներն եք կիրառում և ի՞նչը կցանկանայիք, որպեսզի ներառվեր մեր կրթական ոլորտում:

Կարծում եմ՝ յուրաքանչյուր ոք, ով արդեն ունի կրթական և գիտական որոշակի բազա, պարտավոր է այն կիրառել ոչ միայն գործնական կյանքում, այլ նաև գտնել ուղիներ դրանք այլոց փոխանցելու համար: Այդ պատճառով որոշեցի դասախոսական գործունեությամբ ևս զբաղվել, թեև գիտելիքներիս, հմտություններիս և դասավանդման մեթոդներիս ուղղությամբ դեռ շատ անելիքներ ունեմ ցանկալի մակարդակին հասնելու համար:

Եթե ուսուցման հայաստանյան ձև ասելով՝ ի նկատի ունեք խորհրդային մեթոդների բացասական մասնաբաժինը, ապա այն չեմ ընդունում: Նախընտրում եմ այնպիսի մեթոդներ, որոնք խթանում են ուսանողների ստեղծագործականությունը, հետաքրքրասիրությունը, անկախությունն ու աշխատասիրությունը: Մեր կրթական համակարգում հիմնական խնդիրը մեթոդաբանության մեջ է՝ թե՛ դասավանդման, թե՛ մտածելու և վերլուծելու մեթոդաբանության: Առկա համակարգն ուսանելու համար բավարար խթաններ չի ստեղծում, ինչպես նաև չի սովորեցնում վերլուծելու և հիմնավորված եզրակացությունների հանգելու մեթոդաբանություն՝ փոխարենը հենվելով կաղապարներ տրամադրելու վրա:

Ուսումը շարունակել եք կոնֆլիկտաբանության բաժնում: Ձեր կարծիքով, ի վերջո, ինչպե՞ս և ի՞նչ լուծում պետք է ստանա բոլորիս համար գերագույն՝ արցախյան կոնֆլիկտը:

Եթե հակամարտության լուծման իմ տեսլականը շարադրելու լինեմ, այն պետք է հանգուցալուծվի Արցախի բնակչության բոլոր իրավունքների ճանաչմամբ առնվազն ներկա տարածքում, Արցախի՝ ՀՀ-ին վերամիավորմամբ և հայկական ու ադրբեջանական հասարակություններում միմյանց հանդեպ եղած ատելության վերացմամբ: Իսկ եթե իրական հնարավորությունների մասին խոսելու լինենք, ապա ես չեմ տեսնում հակամարտության լուծումը, քանի դեռ հատկապես ադրբեջանական հասարակությունը շնչում է հակահայկական ատելությամբ, և նրանց իշխանություններն էլ ամեն կերպ ստեղծում են հայի անմարդկային և թշնամական կերպար: Վերջիվերջո, հակամարտության խաղաղ լուծման ցանկացած տարբերակ իրենից ենթադրում է երկու հասարակությունների գոյակցում կամ առնվազն խաղաղ հարևանություն, այլապես կոնֆլիկտը նոր փուլեր կունենա:

Հայ-ադրբեջանական սահմանը, ղարաբաղա-ադրբեջանական շփման գիծը միշտ լարված է եղել, իսկ վերջերս այն ավելի է սրվել: Ի՞նչ եք կարծում, ո՞րն է լարվածության պատճառը և արդյո՞ք հակառակորդի ցանկությունը պատերազմ հրահրելն է:

-Եթե հակառակորդը կարողանար և ցանկանար պատերազմ սկսել կամ հրահրել, ապա դա վաղուց կաներ և ոչ այս մեթոդներով: Այն համոզված է, որ պատերազմում հաղթանակը երաշխավորված չէ, այդ պատճառով ընտրել է անընդհատ տեղային լարումներ ստեղծելու մեթոդը՝ մի շարք նպատակներով:

Դրանցից կառանձնացնեի հետևյալները: Նախ՝ Թուրքիայի աջակցությամբ Ադրբեջանը վերջին ամիսներին հետևողականորեն փորձում է հայության ուշադրությունը շեղել ցեղասպանության հարյուրերորդ տարելիցից: Երկրորդ՝ ներքաղաքական լարման և միջազգային ճնշման աճին զուգահեռ ադրբեջանական իշխանություններն ավելի կոշտ կերպով են շահարկում ղարաբաղյան հակամարտության խաղաքարտը՝ որպես բռնաճնշումներն արդարացնող, հասարակությանը մոբիլիզացնող և միջազգային հանրությանը սպառնացող գործոն: Երրորդ՝ ինտենսիվ սպառազինմանը և տարիների հոխորտանքների ֆոնին Ալիևի վարչակազմը խնդիր ունի ապացուցելու, որ սին չեն դրանք. Ավելին՝ նա «կատակ չի անում», երբ խոսում է «Ղարաբաղը պատերազմով վերցնելու մտադրության մասին»: Այս մարտավարությունն ուղղված է թե՛ ադրբեջանական և հայկական հասարակություններին, թե՛ միջազգային հանրությանը՝ հատկապես միջնորդ կողմին՝ ցույց տալու, որ իր BATNA-ի օգտագործումն ավելի հավանական է դառնում: Անշուշտ, մի շարք այլ գործոններ նույնպես ազդեցություն ունեն Ալիևի վարքի փոփոխության վրա, մասնավորապես՝ հետխորհրդային տարածքում ի հայտ եկած աշխարհաքաղաքական լարված իրադրությունը, ԵՏՄ-ին ՀՀ-ի անդամակցությունը և այլն:

«Ժառանգություն» խմբակցությունն անընդհատ ԱԺ օրակարգ է բերում ԼՂ անկախությունը ճանաչող օրինագիծը: Որքանո՞վ եք կարևորում այդ օրինագիծը:

Եթե Արցախի բնակչությունը որոշել է շարժվել անկախության և միջազգային հանրության կողմից ԼՂՀ-ի ճանաչման ուղիով, և դեռևս փոփոխություն չկա այդ մարտավարության մեջ, ապա ենթադրելի է, որ մեկ օր ՀՀ-ի կողմից ԼՂՀ-ի դե յուրե ճանաչման կարիքը կլինի: Սակայն այստեղ հարցն այն է, թե արդյոք այսօր արդեն այդ օրն է: Ավելի հակված եմ այն կարծիքին, որ դեռևս ոչ՝ բազմիցս քննարկված հայտնի պատճառներով: Իսկ թե օրինագիծը ներկայացնողներն ինչ նպատակներ են հետապնդում, և այն ինչ իմաստ ունի, ավելի լավ է հարցնել հեղինակներին:

Ձեր կարծիքով որո՞նք  են  դեպի հայկական երկու հանրապետությունների միասնականությունը  տանող  ճանապարհները, քայլերը:

-Երկու հանրապետությունները դե ֆակտո բավականին միասնական են՝ ազգային մեկ ինքնություն, անվտանգության մեկ համակարգ, սոցիալ-տնտեսական մեկ տարածք և այլն: Միասնականության հիմնական պատնեշը միջազգային իրավունքով պայմանավորված Արցախի կարգավիճակն է, որն իր հերթին հանգեցնում է որոշ մանր խնդիրների, որոնք, համոզված եմ, հաղթահարելի են նույնիսկ ներկա իրավիճակում: Ուստի, եթե ի նկատի ունեք միայն դե յուրե միասնականությունը, ապա, կարծում եմ, աշխարհաքաղաքական և իրավական ներկա պայմաններում դրան հնարավոր է հասնել ղարաբաղյան հակամարտության խաղաղ կարգավորմամբ, որի եզրակետը, ցավոք, դեռևս տեսանելի չէ: Արցախի Հանրապետության միջազգային ճանաչումից հետո այլևս ոչ մի արտաքին գործոն չի արգելակի երկու հանրապետությունների իրավական միավորմանը: Այնուամենայնիվ, մինչ այդ անհրաժեշտ է զգոն լինել, որ դե ֆակտո միասնականության ճակատում ճեղքեր չգոյանան:

Քաղաքականությունից միանգամից անցում կատարենք ցանկությունների, իղձերի աշխարհ.գիտեմ, որ ստեղծագործում եք, ավելին, հասցրել եմ կարդալ բանաստեղծություններից  մեկը.   

«Ցնծում է հոգիս՝ ծնծղա ու ծիծաղ, Ծփում են նրա ծովերը ծանծաղ, Ծովերը խորունկ, ծառերը սաղարթ.Ծիծեռ ու թիթեռ թևում են զվարթ…»Միայն բանաստեղծություններ եք գրում, թե՞ Ձեր ուժերը նաև արձակում եք փորձել:

-Շնորհակալություն հաճելի անցման համար... Թեև որոշ փորձեր ունեմ նաև արձակով, սակայն հիմնական ստեղծագործություններս չափածո են՝ այն էլ ոչ մեծաքանակ:

 Ե՞րբ է գրվել առաջին բանաստեղծությունը, ինչի՞/ ո՞ւմ մասին էր:

-Հիմա կդժվարանամ հիշել, թե որն էր առաջին բանաստեղծությունս, քանի որ դա 9 կամ 10 տարեկան հասակում էր, սակայն կարող եմ միանշանակորեն ասել, որ կա՛մ հայրենիքի, կա՛մ մանկական ինչ-որ թեմայի մասին էր: 10-12 տարեկանում բավականաչափ բանաստեղծություններ եմ լույս աշխարհ բերել, այնուհետև 20 տարեկանից հետո վերսկսել եմ ստեղծագործել, սակայն ոչ կանոնավոր ու ոչ հաճախ:

Գիտեմ, որ վերջերս կատարվել են Ձեր ցանկություններից երկուսը. Բարձրացել եք Արարատ լեռն ու այցելել եք Արևմտյան Հայաստան: Ի՞նչ զգացողություններ ունեցաք գագաթը նվաճելիս ու Արևմտյան Հայաստան ոտք դնելիս:

-Այո՛, դրանք իմ վաղեմի նպատակներից էին, և շուրջ մեկ տարի առաջ կարողացա իրագործել այդ ցանկություններս: Թեև թեթև ճամփորդություն չէր, սակայն լիցքավորված էի վերադարձել Արևմտյան Հայաստանից: Առավել տպավորիչ էր Արարատի գագաթ վերելքը, քանզի այն, բացի լեռնագնացությունից, նաև ուխտագնացություն էր ինձ՝ հայիս համար: Երբ դու ձուլվում ես այնքան երգված Արարատի ճերմակափառ կատարին, քեզ զգում ես հայոց դարավոր պատմության մի մասնիկը, հայոց ինքնության առանցքի մի հատվածը, որը պարտավոր է պայքարել այդ ինքնության պահպանության և զարգացման համար: Մեկ այլ դրական զգացողություն էր այն, որ ես՝ ենթադրյալ հաշմանդամս, առանց հավելյալ դժվարությունների հաղթահարել եմ նմանատիպ բարձր գագաթ՝ ապացուցելով, որ ֆիզիկական խնդիրներն էական դերակատարում չունեն մարդու նպատակների իրագործման ճանապարհին:

 Խոսենք նաև Ձեր կյանքի գլխավոր նպատակի մասին:

 -Իմ կյանքի գլխավոր նպատակը կհամարեի ազգիս և մարդկության համար հնարավորինս արդյունավետ և օգտակար մարդ դառնալը. Ներկա պահին հիմնական ուշադրությունս Արցախին օգտակար լինելու վրա է սևեռված: Իհարկե, մասնագիտական, աշխատանքային, անձնական և այլ ճակատներում էլ փոքրիկ նպատակներ ունեմ, որոնք գլխավոր նպատակիս մասնիկներն են:

Հարցազրույցը՝ Անի Կարապետյանի