Սեպտեմբերի 9-ին Սանկտ Պետերբուրգում կհանդիպեն Պուտինն ու Էրդողանը։ Սա սպասվող հանդիպում էր համարյա մի տարվա ընդմիջումից հետո։
Ռուսական ինքնաթիռից հետո ստեղծված լարված իրավիճակի պարունակում արձանագրվող պարանձգության խաղն ավարտվել է. նախ` ինքնաթիռը իմանալո՞վ թե՞ չիմանալով են խփել, հետո Թուրքիայի օդային սահմանը հատե՞լ է, թե՞ չի հատել, ապա Էրդողանը ցավակցությո՞ւն է ասել, թե՞ ներողություն, գրավո՞ր է ասել, թե՞ կիսապաշտոնական եւ այլն։ Մինչ այդ, նաեւ չմոռանանք որ պարանձգության այս խաղի ընթացքում պաշտոնական Մոսկվան շատ սառը, եթե ոչ հեգնական էր վերաբերվել ՌԴ-ի ազգային տոնի առիթով Թուրքիայի հղած շնորհավորանքին։
Հիմա այդ բոլորի փուլը երեւութապես ավարտվել է եւ հետեւողների մոտ այն տպավորութjունն է թողնում, որ պահանջվածը ներողությունն էր, որը պետք է ասեր Էրդողանը, որի դիմաց նորմանալում են երկու երկրների հարաբերությունները։
Խորքում սակայն թատերական այս ներկայացումների ետին,Մոսկվան եւ Անկարան հայտնվել են Արեւմուտքի կողմից միեւնույն վերաբերմունքի արժանանալու դիրքերում։ Փոխադարձ, հատկապես տնտեսական շահերը մերձեցնում են երկու երկրներին։ ՌԴ-ի տնտեսական պատժամիջոցները իրոք վնասել են Թուրքիային, որը այլապես մեծ մարտահրաւերն է դիմակայում։
Թուրքիայում չկայացած հեղաշրջումը Էրդողանի դեպի ՌԴ կատարած շրջադարձից հետո էր։ Թեեւ պետական զինվորական հարվածի պատճառների հայտարարության դեպքում այս հանգամանքը չի նշվել, բայց չի բացառվում որ դա կարող է լուրջ ազդեցություն ունենալ. մանավանդ որ Էրդողանը անընդհատ մեղադրում է Արեւմուտքին եւ Վաշինգտոնին հեղաշրջումը ԱՄՆ-ից հեռակառավարված լինելու վարկածը առաջ քշելով։
Դեռեւս պարզ չէ, որ սիրական պատերազմի առումով երկու երկրները ինչ համատեղ դերակատարության մասին կարող են համաձայնել, նկատի ունենալով այս հարցում տրամագծորեն հակոտնյա իրենց դիրքորոշումները։ Դա աւելի պարզ կդառնա, քրդական գործոնի նկատմամբ երկու երկրների գործնական դիրքորոշումները դիտարկելիս։
Հայկական հարցերի վերաբերյալ, թուրքական մամուլում երեւացին այն կանխատեսումնային վերլուծումները, որոնց համաձայն Անկարան պատրաստվում էր Երեւանի հետ իր հարաբերութիւնների բնականոնացման գործընթաց սկսել, նախքան հեղաշրջման փորձը։
Թուրքիայի արտգործնախարար Չավուշողլուն Բաքու այցելությունից հետո հայտարարել էր, նախադրյալներ են ստեղծվել Ղարաբաղյան խնդրի լուծման համար: Միաժամանակ, թե նա եւ թե այլ բարձրագույն թուրք պաշտոնյաներ տարբեր առիթներով հաստատել են, որ Թուրքիան խնդրի լուծման հարցում ամբողջովին պաշտպանում է Ադրբեջանի մոտեցումը: Գաղտնիք չէ, որ Ադրբեջանն էլ փոխզիջում ասվածը հասկանում է միայն որպես հայկական կողմի միակողմանի եւ ամբողջական զիջում։ Ուրեմն այս դեպքում ինչպես են համադրվում Ադրբեջանի ու Թուրքիայի կողմից Հայաստանի շրջափակումը վերացնելու ռուս-թուրքական կանխատեսումները:
Չի կարելի չհիշել այստեղ «Իզվեստիայի» հոդվածը, որ ՌԴ-ն նախապատրաստվում է աջակցելու ՀՀ-ի երկկողմանի ապաշրջափակմանը։ Դա արդեն խոսում է նաեւ Արցախյան հիմնահարցում ռուսական լուծման ծրագրի մասին, որը այժմ քաղաքագիտական վերլուծություններով հանդես է գալիս իբրեւ աժմեականացած կազանյան նախագիծ անունով։ Վերլուծման համար գուցե նաեւ օգտակար լինի հիշել ՌԴ ԱԳՆ-ի բանբեր Զախարովայի հայտարարությունը Արցախի հիմնահարցի կարգավորման գործընթացին Անկարային մասնակից դարձնելու հավանականությունը չբացառող, թեկուզ խիստ պայմանական։
Այս հանգրվանին վերը արծարծված թեմաների տարողունակությունը չի լինի հանդիպման օրակարգում: ՌԴ-ի կողմից Թուրքիայի տնտեսական ապաշրջափակումը կլինի այս հանդիպման առաջնային արդյունքներից մեկը։ Երկու կողմերն էլ գիտակցում են, որ դժվար կացությունում հայտնված լինելն է իրենց մոտ մերձեցման շարժառիթները եւ երկու երկրները ելնելով բազմաթիվ հանգամանքներից չեն կարող երակարատեվ կտրվածքով համադրել իրենց զինվորաքաղաքական գործունեությունների սլաքները։ Եւ սա ոչ միայն Սիրիայի դեպքում։
ՇԱՀԱՆ ԳԱՆՏԱՀԱՐՅԱՆ
«Ազդակ» թերթի գլխավոր խմբագիր
